Feminizm

Joanna Helios, Wioletta Jedlecka

Urzeczywistnianie idei feminizmu w ogólnoświatowym dyskursie o kobietach

Dostęp online: http://www.bibliotekacyfrowa.pl/publication/94661

Prace Naukowe Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego

Wrocław 2018

"
W trakcie dyskursu prowadzonego przez feministki padają różne określenia feminizmu, także i takie, które nie mają charakteru formalnego, nie aspirują do spełniania kryteriów stawianych przed definicjami naukowymi. Przytoczymy teraz powoływane sposoby rozumienia feminizmu i podejście do niego:

– – zamiast traktowania kobiet i mężczyzn jako osób, które potrzebują rodziny i ochrony swoich prywatnych spraw, kobiety ciągle postrzegane są jako „rodzina”, a mężczyźni (wcale nie nazywa się egoistycznymi zdrajcami tych, których kochają), jako wolni ludzie, powiązani zależnościami pozarodzinnymi, o zewnętrznych zainteresowaniach (Ann Snitow);

– – do elementów feminizmu zalicza się: rozwój świadomości samych kobiet prowadzący do zmian obyczajów i zmiany stosunku wobec nich; organizowanie się kobiet wokół wartości, które są uważane za wspólne oraz solidarność z kobietami dlatego, że są kobietami, pomaganie, wspieranie i promocja kobiet (Barbara Labuda);

– – feminizm wiązany jest z problemem władzy i to władzy na wszystkich poziomach – od władzy rodzinnej po polityczną. W tym kontekście wskazuje się, że tak naprawdę chodzi o jakość życia, która u mężczyzn jest znacznie wyższa – życie mężczyzn „za darmo” jest znacznie ciekawsze i pełniejsze niż życie kobiet. Próba osiągnięcia przez kobiety takiego poziomu życia oznacza podjęcie ogromnych starań, przekroczenia wielkich barier. Nie można spodziewać się, że władza zostanie oddana bez walki, należy mieć przede wszystkim program i taktykę postępowania (Beata Fiszer, Monika Płatek);

– – feminizm to pewna postawa publiczna, która oznacza identyfikację z ruchem feministycznym, z działaniami na rzecz praw kobiet. Jest to identyfikacja poprzez myślenie: ja ‒ czyli kobieta, my – czyli kobiety (Anna Siwek);

– – istotnym elementem feminizmu jest myślenie w kategoriach wolności, wolności od wszystkiego, w tym wolności obyczajowej, która jest warunkiem rozwoju feminizmu (Magdalena Środa);

– – feminizm to pewna filozofia, filozofia istnienia i ekspresji kobiet (Izabela Jaru ga-Nowacka) 27 .

Według Iris Young, feministki, podobnie jak większość kobiet, za bezpośredni cel swych działań biorą tylko pewne wymiary funkcjonowania kobiet, podczas gdy feministyczna teoria i polityka odnosi się do rzeczywistości seryjnej, ujednoliconej. Wedle prezentowanej autorki jest wiele feminizmów, wiele sposobów, zasad i celów grupowania się kobiet, choć łączy je przecież wspólny cel, którym jest zmiana sytuacji kobiet i relacji między mężczyznami i kobietami. Kobiety wnoszą bowiem do tych ugrupowań swoją rasę, miejsce w strukturze klasowej, doświadczenia związane z sąsiedztwem czy afiliacją religijną. Końcowej, krytycznej diagnozie, iż feministki teoretyzują i organizują działania ponad uwarunkowaniami i doświadczeniami kobiet, które ani nie są feministkami, ani nie należą do tych ugrupowań, a których życie jest uwarunkowane heteroseksualnością i podziałem na rynku pracy, towarzyszy postulat budowania koalicyjnej polityki feministycznej 28 .

Feminizm próbował otworzyć kobietom drogę na drugą stronę barykady, oddzielającej je od władzy i przywilejów, domagał się zapewnienia im jednakowego dostępu do wykształcenia i wyższych stanowisk. Walka o prawa miała uczynić z kobiet pełnoprawne obywatelki – w świetle prawa, w relacjach z kolegami z pracy, a także we własnych domach. Feministyczna walka o wolny wybór w kwestiach reprodukcyjnych chciała uwolnić kobiety od obciążeń, z jakimi tradycyjnie wiązały się dla nich seksualność i płodność. Wiedza na temat antykoncepcji i aborcji „uwolniła” kobiety, zdaniem niektórych feministek, od przymusowej roli matek, dając im za to poczucie, że posiadają więcej przestrzeni życiowej, w której mogą się rozwijać i stawiać sobie wyzwania, że mają czas i miejsce, by rozpoznać swój potencjał i talenty, które drzemią w nich wszystkich 29 . Sam feminizm był nowym zjawiskiem. Globalny ruch na rzecz praw kobiet ma długą i skomplikowaną przeszłość. Ma w niej swe miejsce zarówno narodzony w połowie XIX wieku liberalny ruch sufrażystek, jak i inspirowane przez socjalistów kampanie na rzecz ochrony pracujących dziewcząt i kobiet z początku XX wieku. W Stanach na ten ruch składa się także trwająca wiele dekad kampania bojowniczek takich jak Margaret Sanger i Emma Goldman, mająca zapewnić kobietom dostęp do antykoncepcji, choć przecież, o czym mowa będzie w kolejnym rozdziale, w latach 60 założenia feminizmu były zupełnie inne. W centrum jego uwagi znalazła się nie kwestia praw politycznych kobiet czy ich status prawny, ale raczej kobieca tożsamość. Ten feminizm wyrwał z korzeni dotychczasowy amerykański ideał i w jego miejsce wstawił całkiem nowy wzorzec. Ten feminizm był do szpiku kości nienasycony w swych żądaniach. Głosił, że kobiety mogą mieć i dzieci, i pieniądze, i seks, i władzę, do tego jeszcze piękne ubrania. Zatem kobiety mogą mieć wszystko 30 . Feminizm stawiał istotne pytania, nawet jeśli nie miał na nie wszystkie prawidłowej odpowiedzi. Skłaniał do zastanawiania się, co to znaczy być kobietą, dziewczyną, żoną, matką, jak znaleźć miejsce na wszystkie te role i poukładać je w naszym życiu, tak aby udało się je pogodzić. Cały ruch feministyczny miał na celu pozbycie się sztywnego kanonu oczekiwań względem kobiet. Chciał dać wolność by kobiety mogły być kim chcą i żyć, jak im się podoba. Natomiast pół wieku później kobiety nadal zmagają się z wciąż rosnącymi i coraz bardziej uciążliwymi oczekiwaniami. Mają być wzorowymi żonami i pracownicami. Kobiety mają być seksowne, ale trwać w monogamii. Mają poświęcać wszystko dla dobra swych idealnych dzieci, a jednocześnie zachować perfekcyjną twarz i figurę 31 . Feminizm dał kobietom wolność cieszenia się własną seksualnością, ale przez to podkreślił znaczenie fizycznej atrakcyjności. Skłonił kobiety do kontroli nad własnym losem, ale i do kontroli nad własnym ciałem. W tym samym stopniu natchnął je do realizowania własnych marzeń, co skazał na wieczną pogoń za perfekcją. Oczywiście nie o to chodziło feministkom. Jednak w społeczeństwie, nie tylko amerykańskim, przyjęło się, że silne kobiety wciąż mogą, a nawet powinny, fantastycznie wyglądać 32 . Z wielu powodów feminizm bagatelizował biologię. Jednakże spojrzenie na współczesne problemy feminizmu sugeruje, że należałoby włączyć kwestie biologiczne do dyskusji i przyznać, że fizjologia kobiet może mieć znaczący wpływ na to, jak kształtują one własną przyszłość 33 ."
...
"Dzisiaj feministka to osoba, która próbuje wypracować system wartości możliwy do zaakceptowania przez mężczyzn jako uniwersalny. Z tej przyczyny podejmuje krytykę kultury zdominowanej przez wartości męskie i dąży do wprowadzenia do tejże kultury pierwiastka kobiecego. Prawdziwa feministka utrzymuje, że każda kobieta powinna mieć prawo wyboru: jeśli chce zostać polityczką albo zostać w domu z dziećmi, to jest to jej święte prawo – do decydowania o swoim życiu 41 . Feministki reprezentują przy tym różne przekonania, różnorodne doświadczenia i cechuje je różny stopień wojowniczości 42 . Feministki dzielnie starały się zmienić sytuację kobiet. Nie podobało im się, jak świat traktuje kobiety. Z perspektywy czasu widać, że podjęły bardzo ambitne zadanie. Chciały zmienić podejście do wychowania i edukacji dziewczynek. Pozwolić im uwierzyć, że od samego początku naprawdę mogą być, kimkolwiek zechcą 43 . Debora L. Spar zauważa, iż kobiety oczekują od córek, że uznają za swoje cele feminizmu: równouprawnienie, niezależność, otwarte możliwości. Jednakże kobiety nie zaszczepiają im poczucia siostrzanej solidarności, o jakiej kiedyś mówiły feministki 44 ."

Chłopcy, w ramach gier zespołowych, uczą się, że granie "na lepszego", powściągnięcie własnych ambicji oraz ekspresji urazów, prowadzi do wspólnego sukcesu. Tego typu edukacja jest ewolucyjnie kontrproduktywna w przypadku jednostkowej odpowiedzialności za dzieci i nie mogła utrwalić się wśród kobiet.
Taka strategia obowiązuje jednak w niektórych grupach ssaczych, np. w stadach wilków, gdzie prokreacja dozwolona jest wyłącznie dla samicy dominującej.
Feminizm - dobrze, że jest, w końcu potrzeby i problemy kobiet są istotnie różne od męskich.
Feminizm, jeśli nie wypracuje świadomej refleksji nad długofalowymi skutkami postulowanych zmian, doprowadzi do  całkowicie nieoczekiwanych przez kobiety efektów społecznych.